عاشورا در مصاف با استیلا
تاریخ، روایتِ مستندِ حوادثی است که مردم گذرانده‌اند. اغلب، مطالعه حوادث تاریخی ملاحظاتی را به ذهن می‌رساند و باعث کنجکاوی در اسباب و علل رویدادها می‌شود. معمولاً رویدادهای تاریخی سیمای سرنوشتی ناگزیر را نمایان می‌سازد و اشخاص و جامعه‌ها را از اختیار تبرئه می‌کند. ازاین‌رو، مطالعه آن رویدادها در نگاه نخست، بیانگر اجباری است که دامن‌گیر فرد و جامعه شده است. ازسوی‌دیگر، به نظر می‌رسد مفهوم "قضا" ضریب تأثیر تلقی اجبار بشر را افزایش می‌دهد و وجود قانون، ضرورت علّیِ آن طرز تلقی را در نظر بسیاری موجّه می‌کند؛ ولی باید دانست با آنکه نظام هستی برپایه ضرورت علّی است، انسان در افعال و آثار، خودمختار و آزاد است و آزادیِ او با ضرورت نظام هستی منافاتی ندارد.
